Најточна пресметка на британскиот кредит за пругата
Министерот Николовски неодамна изјави дека каматната стапка на британскиот кредит ќе изнесувала помалку од 3,5%. Ова е само делумен и замаглен одговор, а целосниот е многу посложен и бара подетална анализа.
Каматните стапки на нашиот потенцијален заемодавач, британската агенција UK Export Finance (UKEF) за кредити поврзани со извозна поддршка (особено за Buyer Credit, како нашиот) се поврзани со системот на минимални каматни стапки (CIRRs) утврдени од OECD Arrangement on Officially Supported Export Credits. Извор:
https://www.oecd.org/…/financing-terms-and…/cirrs.pdf
Ако ги споредиме каматните стапки на евра за десетгодишни заеми за мај и јуни 2025 година (последниот ред во документот од погорниот линк), забележуваме извесно намалување во јуни, од 3,84% на 3,64%. Веројатно затоа министерот претпоставува дека во иднина стапката ќе се намали под 3,50%. Но, дотогаш ќе ја користиме последната, важечка каматна стапка од 3.64%. На британски фунти стапката за десетгодишни заеми изнесува 5,58%.
Меѓутоа, Македонија најверојатно ќе бара најдолг можен период на отплата, односно 264 месеци (22 години). Каматните стапки на овие периоди подолги од 10 години се определуваат од кривите на приносот (Yield curve) на Европската централна банка (ECB) и Банката на Англија (BOE).
Извори:
https://www.ecb.europa.eu/…/euro…/html/index.en.html и
https://www.worldgovernmentbonds.com/country-detail/embed/#?secret=ayrYkN6sVe#?secret=HSezQK37Rv
Оттука ги наоѓаме додатоците над 10-годишните каматни стапки, кои изнесуваат 0,40% за евра и 0,66% за британски фунти. Со овие додатоци, каматните стапки на 22-годишните заеми во евра и британски фунти изнесуваат:
– EUR: 4,04%
– GBP: 6,24%
Мораме да ја знаеме каматната стапка и за британската фунта, бидејќи најмалку 30% од проектот за брзата пруга би морала да се додели на британски изведувачи или добавувачи.
Ќе усвоиме дека 30% од кредитот ќе биде земен во британски фунти, а остатокот ќе биде во евра. При денешниот курс EURGBP=0,84 (едно евро се менува за 0,84 брит. фунти), вкупниот заем од 2000 милиони евра би се поделил на два заеми. Доколку цената на проектот изнесува 2 милијарди евра заедно со каматите, тогаш ќе ја корегираме пресметката.
Но, тука не завршуваат трошоците. UKEF, покрај каматната стапка, бара еднократна фиксна маржа, односно премија за покривање на ризикот и трошоците на финансирањето (indicative sovereign premium rate). За Македонија, која спаѓа во 5-тата категорија на ризик (на скала до 7), премијата за ризик како купувач изнесува 17,82% и истата го зголемува кредитот уште на стартот (или мора да се плати однапред во целост).
Извор: https://find-indicative-premium-rate.service.gov.uk/
Износите на кредитите во британски фунти и евра, заедно со премијата за ризик изнесуваат:
– 593,81 милиони GBP и
– 2356,40 милиони EUR
Пресметките понатаму ги вршиме во Ексел табела, која секој може да ја даунлоудира од следниот линк и евентуално да ја смени почетната сума од 2000 милиони евра:
https://docs.google.com/…/1-tMbVZW6MamZvjGZXNpp…/edit…
Во табелата можат да се видат и формулите.
Ќе сметаме дека периодот на кредитот изнесува 22 години, а периодот на повлекување (drawdown period) и грејс периодот изнесуваат по 5 години. Износите на двата кредити ќе се повлекуваат во 5 еднакви годишни транши од по 118.76 мил. GBP и 329,90 мил. EUR, како што ќе напредува изградбата. Доколку хипотетички сметаме дека курсот на еврото и фунтата останува непроменет (ERGBP=0.84, иако сигурно ќе биде поголем или помал), тогаш на почетоците од првите 5 години би се повлекле 5 транши, еквивалент на 400 милиони евра (на сликата).
Започнувајќи од крајот на 6-тата година, па се до крајот на 22-ата година, Македонија ќе мора да исплати 17 подеднакви годишни ануитети од по 63,97 мил. GBP и 153,40 мил. EUR. Според сегашниот курс, тоа одговара на годишен ануитет од 236 мил. EUR.
Во табелата од последниот линк е прикажан план на амортизација на двата кредити. Преминуваме кон заклучоците.
> Заклучок
До крајот на 22-ата година од проектот/кредитот Македонија ќе мора да врати еквивалент на 4.011,71 милиони евра, од што во камати и премија за ризик 2.011,71 милиони евра, односно малку повеќе од износот на самиот заем. Во посебна анализа ќе видиме дека од приходите од железничкиот транспорт Македонија нема да може да покрие повеќе од 10% од овој износ, односно ќе мора да зема нови кредити за да ги враќа ануитетите на британскиот кредит. Со тие нови кредити би се покривала загубата, која за 22 години би достигнала преку 3 милијарди евра.
Сосема на крај, со методите на финансиската анализа ја определуваме ефективната каматна стапка на кредитот, земајќи ја предвид и премијата за ризик. Пресметувајќи од гледна точка на UKEF (одливите и приливите на пари, деноминирани во евра се прикажани на дијаграмот на сликата), ефективната каматна стапка всушност претставува нивна внатрешна стапка на принос (internal rate of return – IRR).
Така конечно ја добиваме ефективната каматна стапка за нашиот кредит и истата изнесува r = 7,018%. Оттука станува јасно дека она што навидум изгледа евтино (CIRR каматната стапка од 3,64%), всушност е многу поскапо, односно цели 7%. Оваа стапка не зависи од износот на заемот.
Ја видовме најточната пресметка, со сите формули и параметри, според важечката методологија на UKEF. Ако нашата Влада има поинаква пресметка, нека ја објави јавно заедно со сите формулите и параметри и без никакво премолчување, за да можеме заеднички да ја анализираме. Можеби тоа ќе им помогне да ја сфатат погубноста од задолжувањето кај UKEF, наместо кај EIB или KfW банката.